İnsülin, kan şekerini kontrol altında tutan hayati bir hormondur. Pankreas organında bulunan beta hücreleri tarafından salgılanır. İnsülin, kanda serbest olarak dolaşan glikozun hücre içine girişini sağlar, böylece kan şekeri seviyesi dengelenir ve vücut için enerji sağlanmış olur. Beyin hücreleri hariç tüm hücreler, pankreastan salgılanan insülin hormonu olmadan glikozu kullanamazlar.

Kan şekerini düzenleme görevi yalnızca insülin hormonu tarafından gerçekleştirilmez. İnsülin, kan şekerini düşürme işlevine sahipken, bu hormonun tam tersi etkiye sahip olan ve kan şekerini yükseltmekte görevli olan glukagon hormonu da bulunur. Bu iki hormon, pankreasta bulunan hücre adacıklarında farklı hücreler tarafından salgılanır; insülin beta hücrelerinden, glukagon ise alfa hücrelerinden salgılanır.

İnsülin, iki ana diyabet türüne sebep olabilir:

Tip 1 diyabet, insüline bağımlı diyabet türüdür. Diyabet hastalarının küçük bir bölümü bu hastalık çeşidini oluşturur ve genellikle çocuklarda ve gençlerde görülür. Bu diyabet türünde, pankreasta üretilen insülin hormonunun miktarı oldukça düşüktür veya hiç üretilmez. Bu nedenle, bu hastalığa sahip kişilerin insülin hormonunu dışarıdan takviye olarak alması gerekmektedir.

Tip 2 diyabet, insüline bağımlı olmayan diyabet türüdür. Pankreastan salgılanan insülin hormonunun gerektiği şekilde etki göstermemesi sonucunda oluşur. Bu hastalığa sahip kişilerde, normalden fazla insülin hormonu üretilir ve insülin direnci ortaya çıkar. Tip 2 diyabet, kalp damar hastalıkları, yüksek tansiyon, karaciğer ve metabolik sıkıntılar gibi birçok hastalığı da beraberinde getirebilir.

Tip 1 diyabet hastalığına sahip olan kişiler, ağızdan aldıkları ilaçlara rağmen kan şekerini kontrol edemeyen Tip 2 diyabet hastaları, gebelik döneminde şeker hastalığı görülen kişiler ve metabolik fonksiyonları sürekli olarak bozulan hastalar (retinopati, nöropati, diyabetik ayak gibi) insülini dışarıdan enjeksiyon yardımı ile kullanırlar. Sağlıklı bir insanın idrarında glikoz monomerine rastlanmaz, ancak idrarda şeker pozitif olarak ortaya çıktığında insülin enjeksiyonu gerekli olabilir.

Kandaki glikoz oranını etkileyen en güçlü hormon insülindir. Karbonhidrat ve şeker kalori değerleri, pankreasın daha fazla miktarda uyarılarak insülin hormonunun salgılanmasını sağlar. Yağ asitleri, aminoasit türevleri, sekretin, gastrin hormonları, adrenalin ve kortizol hormonları insülin salgısını artırır. Bazı sinir uyarıları ve ilaçlar ise insülin salınımını düşürür.

İnsülin direncinin sebebi, yağ dokudan salgılanan hormonların vücutta yol açtığı bozukluklardır. İnsülin tedavisinin ana amacı, yağ dokusunun azaltılmasını sağlamaktır. İnsülin tedavisinde, diyet ve egzersiz yapımının yanı sıra ilaç kullanımı da tedavide etkili bir faktördür. Normal kan şekeri değerinin 126 mg/dl üzerine çıkması durumunda, pankreastan salgılanan insülin hormonunun salgılama yeteneğinin kaybolduğu anlamına gelir. İnsülin tedavisinde amaç, pankreasın yapmadığı görevi günde bir kez uygulanarak kandaki şeker oranını düşürmektir.